Dzisiaj zapraszam Państwa na niezwykły temat, który towarzyszy nam wszystkim przez całe nasze życie. Zarówno wtedy kiedy jesteśmy dziećmi, ale i wtedy kiedy stajemy się dorośli i jesteśmy rodzicami.
UCZUCIA I EMOCJE
Niezbędnym elementem mądrości życiowej i doświadczania szczęścia, jest dostrzeganie emocji i umiejętność panowania nad nimi, w różnorodnych sytuacjach społecznych. To one kierują nami, pozwalają odczuwać i przeżywać, gdyż są zakodowane w naszej naturze i towarzyszą nam przez całe życie. Odzwierciedlają nasz stosunek do sytuacji, zarówno przyjemnej, jak i przykrej, która nie jest nam w danej chwili obojętna. My, dorośli, jeżeli chcemy nauczyć dzieci dobrego i godnego życia, nade wszystko musimy je mądrze kochać.
CO TO SĄ UCZUCIA ORAZ EMOCJE I SKĄD SIĘ ONE WZIĘŁY?
Pojęcia emocje i uczucia przez różnych psychologów nie są rozumiane jednoznacznie.
Uczucie, to proces psychiczny odzwierciedlający stosunek jednostki do otoczenia, do jego elementów i do samego siebie. Pojęcia tego używa się na określenie względnie stałych, emocjonalnych ustosunkowań się człowieka wobec pewnych przedmiotów, osób czy sytuacji. Uczucie rodzi się w człowieku, jest wszechobecne. Towarzyszy mu jako szczególnie silna forma przeżycia. Uczuciem reagujemy na zaspokojenie lub niedobór potrzeb akceptacji i poczucia własnej wartości.
Emocja to stan duszy, umysłu i ciała, który jest reakcją na zdarzenia życiowe i na innych ludzi. Emocja to szybka reakcja, może być burzliwa, pasywna, lub apatyczna. Jest zwykle doświadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego. Często towarzyszą jej lub następują po niej zmiany somatyczne, ekspresyjne, mimiczne i pantomimiczne oraz reakcje o charakterze behawioralnym. W literaturze naukowej i w języku potocznym używa się jednak zamiennie tych dwóch terminów i tak również będą one stosowane w codziennym życiu dziecka. Choć nie do końca jest to prawidłowe. Od wielu lat w swojej pracy wychowawczo-dydaktycznej prowadzę działania wspierające rozwój emocjonalny.
Wiek przedszkolny to okres szczególnie ważny, gdyż cechuje go niezwykłe bogactwo i zróżnicowanie w przejawianiu emocji. W literaturze psychologicznej stany emocjonalne trwające krótko są określane jako emocje, natomiast takie, które się utrwalają w czasie, to uczucia. Tak więc z uwagi na intensywny rozwój emocji i uczuć ważne jest, aby stworzyć dzieciom optymalne warunki do uczenia się sposobów reagowania na różne wydarzenia. Moja codzienna praca z przedszkolakami pokazuje, iż możliwe jest kształtowanie takich umiejętności, nawyków i cech charakteru, które będą potrzebne do podejmowania właściwych decyzji. Daje to wymierne korzyści, które przekładają się na jakość radzenia sobie z zadaniami, które dziecko podejmie w przyszłości w szkole.
Jak kształtuje się rozwój emocjonalny w wieku przedszkolnym?
Pierwsze emocje można zaobserwować już w wieku poniemowlęcym, kiedy dziecko uśmiechem lub płaczem sygnalizuje swoje potrzeby. To przecież jest jego stosunek do małych fragmentów rzeczywistości. Wraz z rozwojem pojawiają się emocje trwalsze, czyli uczucia, są one jednak trudne do rozpoznania.
Wiek przedszkolny to okres między 3 a 6 rokiem życia i już w tym okresie dzieci okazują
swoje emocje i uczucia spontanicznie i bez zahamowani.
Emocje 3-latków są szczególnie silne oraz krótkotrwałe i zmienne. Maluch nie potrafi ich ukrywać i odróżniać, ani też kontrolować. W tym okresie dominują: radość, smutek, gniew, złość, które dziecko wyraża w żywych gestach, mimice, słowach i okrzykach, a także w ruchach całego ciała. Trzylatek dostrzega miny i gesty dorosłych, i dlatego często jego emocje są odzwierciedleniem emocji rodziców bądź wychowawców. W tym miejscu należy podkreślić jak bardzo istotną rolę odgrywa otwartość i wrażliwość wychowawcy na emocje dziecka oraz serdeczność, wyrozumiałość i cierpliwość. Takie cechy są szczególnie cenne, gdyż są żywym i dobrym przykładem dla dziecka. Sfera najbardziej delikatna, wymaga najwięcej uwagi, aprobaty oraz ciepłej i przyjaznej atmosfery. Tym bardziej, że potrzeba bezpieczeństwa i miłości trzylatka jest szczególnie wzmożona w związku z rozpoczęciem przedszkola.
Dzieci 4-letnie potrafią już z łatwością rozpoznawać swoje własne uczucia oraz te wyrażane przez kolegów. Są jeszcze nieśmiałe i brakuje im pewności siebie. Zdarza się, że udaje im się panować nad gniewem. Poszerzają swoje relacje z rówieśnikami, nawiązują przyjaźnie. W grupie przedszkolnej zachowania kolegów stają się wzorem do naśladowania. W tym okresie szczególnie ważna jest wnikliwa obserwacja dzieci, ponieważ nawiązują się między nimi relacje społeczne i konieczne jest czuwanie nad okazywaniem przez nich wzajemnego szacunku, oraz uczenie radzenia sobie z wybuchami gniewu. Pojawiające się zachowania trudne to sygnały dotyczące problemów, z którymi dziecko nie potrafi sobie poradzić ani o nich mówić. W takiej sytuacji najlepsza jest wnikliwa rozmowa, w której należy okazać spokój, zaczekać aż dziecko samo opowie o swoich uczuciach.
Dzieci 5-letnie i 6- letnie są już bardzo pewne siebie i z pełną świadomością okazują to innym. W tym okresie rozwoju bardzo wyraźnie kształtuje się obraz samego siebie. Poprzez swoje działania okazują swoją indywidualność oraz potrzebę bycia ważnym. Potrafią rozpoznawać emocje, regulować ekspresję własnych uczuć oraz panować nad tym. Odkrywają własne przeżycia i dzięki temu są w stanie ocenić własne możliwości. Dowiadują się, że ich zachowanie nie zawsze i nie przez wszystkich jest akceptowane jednakowo. Zapamiętują już wiele opinii na swój temat, zarówno pochlebnych, jak i nieprzychylnych. W ten sposób kształtuje się pojęcie o sobie samym. Dlatego w tym okresie dziecko jest szczególnie podatne na zranienie. Wrażliwość wychowawców, jak również rodziców, powinna być wyjątkowo wyostrzona. Obok zdrowej, pozytywnej dyscypliny potrzebne jest okazywanie zrozumienia, szacunku i miłości.
Ze względu na dynamikę rozwoju procesów emocjonalnych w okresie przedszkolnym pragnę podkreślić jak bardzo ważne jest zróżnicowanie cech rozwojowych u dzieci w tym samym wieku. Każde dziecko ma swój własny, indywidualny tor w rozwoju emocjonalnym. Mając na uwadze różnice między dziećmi nauczyciel powinien zwracać uwagę na indywidualne podejście do dziecka w kontaktach bezpośrednich oraz w sytuacjach, związanych z nauką i zabawą.
Przedstawiłam Państwu rozważania na temat uczuć naszych przedszkolaków. Drodzy rodzice pamiętajcie jednak, że emocje to: radość, gniew, złość, nadzieja, miłość i wiele innych i do nich zarówno my dorośli jak i dzieci mamy prawo. Musimy się jednak nauczyć wyrażania uczuć (szczególnie tych negatywnych) w taki sposób, aby nie krzywdzić innego małego, lub dorosłego człowieka. Nauczmy się mówić o uczuciach a nie je manifestować czasami w sposób trudny do przyjęcia przez otoczenie. Jak to zrobić jak wspierać w tym nasze dzieci dowiecie się państwo w następnym artykule.
Polecam
Książeczki: ,,Rozsądne dziecko” autor Eliza Medhus, Seria -Zrozumieć dziecko ,,Od trzylatka do pięciolatka”, Jovanka Tomaszewska i Wojciech Kołyszko ,,Garść radości, szczypta złości mnóstwo zabawnych ćwiczeń z uczuciami”.
Irmina Pospieszała