Witam Państwa. Myślę, że zabawa, którą zaproponowałam w poprzednim artykule podobała się nie tylko dzieciom ale i rodzicom. W drugiej odsłonie wiedzy o zmysłach chciałabym przybliżyć państwu pojęcie zmysłu i to jaką rolę odgrywa zmysł w naszym życiu i jak wpływa na postrzeganie świata i na to jak my go postrzegamy czyli kim stajemy się gdy któryś ,ze zmysłów jest dominujący.
Dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju człowieka konieczne jest ciągłe oddziaływanie bodźców zmysłowych na układ nerwowy. Dzięki gromadzeniu różnych wrażeń zmysłowych z własnego ciała oraz z otaczającego świata, przetwarzaniu ich i integrowaniu, układ nerwowy stale rozwija się dojrzewa, a świadomość samego siebie, orientacja w otoczeniu i poczucie bezpieczeństwa regularnie wzrasta. Czym jest więc zmysł? Zmysł jest systemem fizycznym, który zbiera dla mózgu informacje – zarówno ze świata zewnętrznego, jak i z wnętrza organizmu. Następnie przetwarza je na język, jaki może zrozumieć mózg. (R. J. Sternberg). Umysł człowieka jest miejscem, w którym znajduje się wiedza. Powstaje ona w wyniku doświadczania, przeżywania, przy współpracy z poznaniem i wnioskami opartymi na zmysłowych przesłankach. Postrzeganie zmysłowe jest koniecznym warunkiem rozumienia, rozwoju i uczenia się. Początkowo dzieci doświadczają najbliższego otoczenia i poznają je dzięki swoim zmysłom. Oddychają, czują, poruszają się, wąchają, smakują, patrzą i słuchają. Natomiast zmysły dostarczają informacji o otoczeniu, budując wiedzę dzieci, która zapewnia im bezpieczeństwo i umożliwia kształtowanie charakteru oraz kreowania własnego życia. Świat poznajemy za pomocą zmysłów – świadomie (eksperymentowanie, doświadczanie) i nieświadomie (obserwacja, odbieranie zapachów). A najlepiej odbierać rzeczywistość poprzez doświadczanie przyrody i przeżywanie jej wszystkimi zmysłami. Dzieci powinny patrzeć, słyszeć, wąchać, dotykać i smakować otaczający je świat. To jest wiedza którą wszyscy posiadamy, no tak ale czy urodziliśmy się z nią? Nie, wiedzę tą rozwijamy z wiekiem. I to my rodzice i nauczyciele możemy ją odpowiednio stymulować i pogłębiać. U człowieka wyróżnia się 5 zmysłów i każdy z nich odgrywa niesamowitą rolę w doświadczaniu otoczenia i w badaniu przyrody:
1. Zmysł dotyku (zmysł temperatury, zmysł równowagi, nonycepcja – zmysł bólu, priopriocepcja – zmysł napięcia mięśniowego i ułożenia części ciała względem siebie). Opisując ten zmysł można użyć określenia zmysł stykania się, ponieważ dotyk to nie tylko odczuwanie dłońmi, ale także każdym centymetrem powierzchni skóry. Wyróżnia się:
- Dotyk pierwotny (protopatyczny) – odpowiada on za świadomość dotknięcia oraz chroni przed niebezpiecznym bodźcem dotykowym, który dominuje w okresie niemowlęcym.
- Dotyk różnicujący (epikrytyczny) – odbiera precyzyjne informacje dotykowe (np. różnice w kształcie, fakturze), rozwija się stopniowo i z wiekiem jego znaczenie wzrasta.
Zmysł dotyku spełnia wiele ważnych funkcji i odpowiada za: poruszanie się, utrzymanie równowagi, zaspakajanie potrzeb fizjologicznych, jedzenie, zręczność manualną czy odczuwanie bodźców bolesnych i tych przyjemnych. Dotykanie przedmiotów dostarcza odbiorcy podstawowych informacji o otoczeniu. Dzięki temu dziecko poszerza swoje słownictwo, pogłębia umiejętność opisu i poprawnej wypowiedzi, używając licznych przymiotników m.in: miękki, twardy, ostry, kłujący, gładki, śliski, mokry, itp. Warto pamiętać, że każdy człowiek jest wrażliwy na dotyk w różnym stopniu i w różnych miejscach na ciele, dlatego warto wykonywać doświadczenia i badać rzeczywistość nie tylko dłońmi, ale także stopami, łokciami, policzkiem, itp. doświadczaniu otoczenia i w badaniu przyrody.
Cel stymulacji dotykowej
Budzenie ciekawości poznawczej i radości eksperymentowania, rozwijanie zdolności postrzegania, poprawa precyzji ruchów, wzmacnianie motoryki małej (palców i dłoni), rozwijanie wrażliwości dotykowej, rozwój aktywności ruchowej, poprawa orientacji w schemacie własnego ciała.
Jak doświadczać dotyk?
Warto stosować zabawy sensoryczne: dotykanie przedmiotu umieszczonego w pudełku pełnym kulek z gazety, korzystanie z kart dotykowych pokrytych różnym materiałem, domino dotykowe, rozpoznawanie dotykiem przedmiotów lub segregowanie z monet, guzików i kamyków, bez udziału wzroku, ubieranie po omacku, szlak wodny, itp.
2. Zmysł wzroku. Odpowiada on za widzenie, spostrzeganie kształtów, rozróżnianie natężenia światła, barw, odległości, emocji czy dostrzeganie niezwykłości świata. Wystarczy się trochę wysilić, żeby dostrzec rzeczy mało zauważalne, maleńkie, ale piękne.
Percepcja wzrokowa to zdolność rozróżniania bodźców wzrokowych, rozumienia ich i rozpoznawania w oparciu o inne doświadczenia. Towarzyszy nam cały czas, przejawia się na każdej płaszczyźnie życia człowieka i odgrywa bardzo ważną rolę w nauce czytania, pisania czy rozumienia zadań matematycznych.
Cel stymulacji wzrokowej
Rozwijanie spostrzegawczości, analizy i syntezy wzrokowej, nauka kreatywności, postrzegania przestrzennego, kształtowanie pamięci wzrokowej, poprawienie kontaktu wzrokowego.
Jak doświadczać wzrok?
Warto stosować liczne zabawy: poszukiwanie różnic pomiędzy obrazkami, różnicowanie położenia figur i elementów w przestrzeni, układanie puzzli, rozwiązywanie zgadywanek wzrokowych, odgadywanie zakrytego przedmiotu, memo obrazkowe, układanie i opowiadanie historyjek obrazkowych, itp.
3. Zmysł słuchu i równowagi. Umożliwia odbieranie fal dźwiękowych, porozumiewanie się ze światem, rozróżnianie elementów mowy, zachowanie prawidłowej pozycji ciała i utrzymanie równowagi.
Dla niektórych osób hałas wydaje się być czymś normalnym, nieciągnącym za sobą żadnych następstw. Niestety silnie wpływa on na samopoczucie, odczuwanie stresu, zdenerwowanie, zniecierpliwienie i mniejszą koncentrację, dlatego warto ograniczyć krzyk, harmider i hałas, który spotykamy na każdym kroku oraz warto ćwiczyć słuch w ciszy.
Cel stymulacji słuchowej
Usprawnienie kanału słuchowego i percepcji słuchowej, usprawnianie umiejętności różnicowania dźwięków otoczenia i dźwięków mowy, rozwijanie pamięci słuchowej, analizy i syntezy słuchowej, koordynacji ruchowej i słuchowo-wzrokowej, ćwiczenie koncentracji uwagi i różnicowania skali dźwięku, doświadczanie znaczenia pojęć w muzyce (cicho-głośno, wysoko-nisko, szybko-wolno).
Jak doświadczać słuch?
Słuchanie i opowiadanie historyjki przedstawionej za pomocą dźwięków, gestów i mimiki, poszukiwanie lokalizacji dźwięków dochodzących z otoczenia, poruszanie się bez udziału wzroku za źródłem dźwięku, naśladowanie usłyszanego dźwięku, uliczka dźwięków, itp.
4. Zmysł węchu. Jest to jeden z najbardziej pierwotnych zmysłów człowieka, który wiąże się z emocjami. (Zapachy potrafią wywołać najszybsze reakcje emocjonalne). W początkowej fazie stanowi system komunikacyjny, ponieważ dobrze funkcjonuje już w życiu płodowym. Bodźce węchowe wpływają na stan psychiczny i zachowanie człowieka. Zapachy odbierane są zarówno przez nos (jamę nosową i ustną), jak również przez skórę.
Cel stymulacji węchowej
Budowanie wiedzy na temat otaczającego świata, gromadzenie doświadczeń węchowych, kojarzenie zapachu z sytuacjami oraz nauka lokalizacji zapachu. Stymulacja węchowa może być realizowana w formie: masażu, inhalacji i wdychania.
Jak doświadczać węch?
Rozpoznawanie różnych przedmiotów po zapachu, wąchanie i rozpoznawanie zapachu olejków, ziół i zapachowych świec, w celu zapoznania z zapachem lub utrwalania poznanych zapachów, zakładanie ziołowego ogródka i zabawa w rozpoznawanie ziół po zapachu.
5. Zmysł smaku. Nasz język posiada 4 kubki smakowe: kwaśny, słodki, słony, gorzki. Dzięki temu percepcja smaku wzbogaca nasze doświadczenia i rozwija wrażliwość zmysłową. Poprzez zmysł smaku gromadzimy doświadczenia o potrawach, pogłębiamy doznania smakowe i uczymy się spożywać posiłki. Warto zapamiętać, że zmysł smaku i węchu są z sobą nierozerwalnie związane.
Cel stymulacji
Rozróżnianie i różnicowanie smaków, akceptacja nowego smaku oraz nowych posiłków, rozwijanie percepcji smakowej i wszystkich smaków.
Jak doświadczać smaku?
Rozróżnianie (i nazywanie) smaku owoców, warzyw, napojów, różnych potraw oraz umiejętne omawianie wrażeń smakowych i zapachowych przy spożywaniu, pomoc dziecka w przygotowywaniu posiłków, badanie intensywności zapachu, smakowanie wody (z cukrem, solą, cytryną), itp.
Po przeczytaniu tych rozważań z pewnością zrozumieli Państwo, że zmysły dziecka to fantastyczne narzędzia za pomocą których możemy rozwijać naszych wspólnych wychowanków. Zachęcam również do przeczytania artykułu , który uświadomi państwu jakim” typem” psychoruchowym jest Wasze dziecko. Po przeczytaniu tego artykułu z pewnością zaobserwujecie widoczne cechy u swojego dziecka.
Internet = meDme.pl ,, Rozwój zmysłów u dziecka –jak go wspierać?”
https://www.medme.pl/cogninet/artykuly/rozwoj-zmyslow-u-dziecka-jak-go-w
Irmina Pospieszała